Sosyal Bilgiler Öğretmeni

Yüksekte Oluşan Yağışlar    Yağmur: Bulutu oluşturan su taneciklerinin büyümesiyle oluşan su damlalarıdır. Yoğunlaşmanın devam etmesi ile ağırlığı artan su damlaları yağış şeklinde yere düşer.    Kar: Su buharının yükseklerde 0°C nin altında yavaş yavaş yoğunlaşmasıyla oluşan buz kristalleri yere düşer.    Dolu: Hava sıcaklığının birden bire ve büyük ölçüde azalması sonucu yağmur damlaları donarak buz parçacıkları halinde yere düşer.  Yüzeyde Oluşan Yağışlar    Çiy: Havadaki su buharının soğuk zeminler üzerinde, su tanecikleri şeklinde yoğunlaşmasıyla oluşur. Özellikle bahar aylarında görülür.    Kırağı: Havadaki su buharının soğuk cisimler üzerinde 0°C dan düşük sıcaklıklarda kristaller şeklinde yoğunlaşmasıyla oluşur. Sonbahar aylarında ya da kış başlarında görülür.    Kırç: Havadaki su buharının çok soğumuş ağaç dalları, tel, saçak vb. cisimler üzerinde yoğunlaşarak buz tabakası haline gelmesidir....

  Çok Yağışlı Bölgeler Ekvatoral Bölge: Yıl boyunca ısınmanın fazla olması nedeniyle yükselim yağışları görülür. Bu bölgede karşılaşan kuzey ve güney alizeleri de yükselim yağışlarına yol açar. Her mevsim yağışlı olan ekvatoral bölgede, Mart ve Eylül aylarında yağış miktarı artar. Yıllık yağış toplamı 2000 mm civarındadır. Muson Asyası: Yaz musonlarının etkisiyle yaz aylarında bol yağış alır. Yağışlar, yamaç yağışı şeklindedir. Kış ayları genellikle kurak geçer. Yıllık yağış miktarı 2000 mm’nin üstündedir. Orta Kuşak Karaların Batı Kıyıları: Her mevsimin yağışlı olduğu bölgelerdir. Kış yağışlarının nedeni gezici alçak basınç ve buna bağlı cephe sistemleridir. Dağlık kıyalarda yer şekilleri yağış miktarını artırıcı etki yapar. Ayrıca bu kıyılar bati rüzgarları ve sıcak su akıntılarının etkisi altındadır.  Yağışlar plüvyometre denilen aletle ölçülür ve mm veya gr cinsiyle ifade edilir. Dünyada 1000mm’nin üstünde yağış alan yerler fazla yağış alan yerlerdir. ...

  Haritalardaki şekil ve alan bozulmalarının en aza indirilebilmesi için oluşturulan özel çizim yöntemlerine projeksiyon ya da iz düşüm yöntemleri denir.    Projeksiyonların bazıları uzunluk, bazıları açı, bazıları ise alanları gerçeğe daha yakın gösterir. Projeksiyonlar iz düşüm (yükseltinin sıfır kabul edilmesi) esasına göre çizildiğinden engebesi fazla olan yerlerin iz düşüm yüz ölçüm ile gerçek yüz ölçümleri arasındaki fark fazladır.   Örneğin yurdumuzda Doğu Anadolu ile Karadeniz ve Akdeniz bölgelerinde iz düşüm yüz ölçüm ile gerçek yüz ölçüm arasındaki fark çok fazladır.   Bütün projeksiyonlar içten ışıklı bir model kürenin üzerine asetat (saydam plastik) geçirilmesi ile çizilir. Işığı yakılan model küreden yansıyan paralel ve meridyenler kağıt üzerine aktarılır. Böylece bir harita şablonu elde edilir. Daha sonra belirlenen amaca göre asetatın üzerine harita çizilir. Bütün projeksiyonlarda temas yüzeyinden uzaklaşıldıkça haritadaki bozulma oranı artar...

  Kartografya:   Harita yapımını konu edinen, coğrafya bilimi ile işbirliği yapan sanat ve teknik dalına haritacılık denir.      Temeli Antik Yunan’a kadar dayanır. Hipparkhos, konum belirleme ve arazi çizimleri yapabilmek için ilk meridyen ve paralel hesaplarını yapmaya başladı. Eratosthenes, Assuan meridyeninin bir derecelik yayının ölçümünü yaptı. Ptolemaios bilinen ilk haritayı çizdi. Ancak meridyen hesaplamalarını yanlış yapmıştı. Romalılar döneminde de yapılan haritacılık sadece Roma İmparatorluğu’nun sınırlarını belirlemekten öteye gidemedi.   Ünlü Türk denizcisi Piri Reis, daha Amerika Kıtası keşfedilmeden önce bu kıtanın ve Atlas Okyanusu kıyılarının haritasını çizdi. 1500’lü yıllarda Mercator ve Ortelius adlı haritacılar yetişti. 17. Yüzyılda Sanson ve Delisle haritacılık tekniğinin gelişmesine katkıda bulundu. Bundan yüz yıl sonra matematik ve astronomiden faydalanan haritacılar doğru meridyen ve paralel hesaplamaları yaparak haritaları daha ...

AMASYALI STRABON KİMDİR?       Strabon (M.Ö. 60 – M.S. 24) dünyanın ilk coğrafyacısı olarak kabul edilmektedir. Aynı zamanda tarihçi ve filozoftur. M.Ö. 60 yılında Pantos’ta, Amaseia (Amasya) kentinde doğmuştur. Varlıklı bir aileden olduğu için iyi bir öğrenim alabilmiş ve istediği kadar gezme olanağına sahip olmuştur. Öğrenimine daha genç yaştayken Karia’da, Nysa (Sultanhisar) Kenti’nde Aristodemus’un yanında başlamıştır. Daha sonra Roma’ya giderek, Seleukeialı (Antalya/Manavgat yakınlarında bir antik şehir) filozof Mnesarkhos ile derslerine devam etmiş, Tyrannion’dan coğrafya dersleri almış ve etkisinde kalarak coğrafya alanına yönelmiştir. Öğretmenleri arasında stoik (Stoik düşünce, doğaya uygun olarak yaşamayı ve dünya vatandaşlığını savunmuştur.) filozof tarihçi, büyük bilgin Poseidonios’da vardır. Ayrıca bir diğer stoik düşünce temsilcisi olan Athenodoros’un düşüncelerinden de etkilenmiştir. Antik Dünya hakkındaki coğrafya kitabı ile tanınmıştır. İlk çağda yaş...

WALDSEEMÜLLER HARİTASI    Amerika Kıtasını ilk kez yazılı olarak America olarak adlandırıldığı parseller halindeki dev harita, Almanya'da bir şatonun kütüphanesinde 1900 lerin başında, duvara asılı olarak değil, ciltli bir kitabın içinde çok iyi korunmuş olarak bulunmuştur. Bu harita ABD hükümeti tarafından 80 yıl boyunca satın almak istenmesine karşın, Almanya hükümetinin izin vermemesinden dolayı şatoda kalmıştır. Sonunda 1992 yılında izin çıkmış, harita 10 milyon dolar karşılığı ABD hükümetine satılmıştır.   Waldseemüller Haritası ya da Universalis Cosmographia Nisan 1507'de Alman kartograf Martin Waldseemüller tarafından yapılmıştır. Bu harita Amerika isminin geçtiği ilk haritadır. Ancak haritada Kuzey Amerika Kıtası eksiktir. Güney Amerika Kıtasına "America" ismini vermesinin sebebi Amerigo Vespucci'nin ismiyle bağlantılıdır. Amerigo Vespucci, Latince yazdığı yazılarını kendi adının Latincesi olarak düşündüğü "Americus Vespucius" adıyla imzalam...

          KATASTROFİZM VEYA KIYAMET KURAMI NEDİR?     Fransız anatomist Georges Cuvier tarafından ileri sürülen bir hipotezdir.  Evrenin düzenini değiştiren ve alt üst eden bir olay olarak tanımlanmıştır.     Katmanlar arasındaki her bir sınırın, zaman olarak, sel baskınları ve kuraklık gibi felaketlere karşılık geldiğini ve o dönemde yaşayan türlerin çoğunun ortadan kalkmış olduğunu savunan bir görüştür. Bu katmanlaşmaların nedeni teolojik bir nedene bağlıdır. Yani bu felaketler Nuh Tufanı gibi Tanrı'nın bir cezası gibi görülür.    Buna göre her jeolojik devir bir katastrof ile yani doğal afetler ile yok olmuştur. Dolayısıyla bütün hayvan ve bitki türleri ortadan kalkar, daha sonra Tanrı bütün türleri yeniden yaratır görüşü hakimdir.    İlk katastrofizm olayı permiyen döneminin sonunda olur ve bu olay palozoik'i kapatıp mezozoik'i başlatır. Bu olay sırasında tüm türlerin %90-95'i yok olmuştur. Bu olayın ...

Astronomi: Gök cisimlerinin uzaydaki yerini, hareketlerini, fiziksel yapılarını inceler. Jeoloji: Yer yuvarlağının oluşumu ve yer kabuğunun yapısını inceler.  Jeofizik: Dünya'nın fiziksel özelliklerini yani yer kabuğunu, su küreyi, hava küreyi vb. inceler. Hidroloji: Su küreyi (okyanuslar,denizler,göller,akarsular,yeraltı suları) inceler. Meteoroloji: Hava kürenin fiziksel yapısını ve atmosfer olaylarını inceler.  Klimatoloji: Atmosfer olaylarının uzun zaman içinde ortalama durumlarını inceler. Kartografya: Harita bilimidir. Botanik: Bitki bilimidir.  Zooloji: Hayvan bilimidir. Demografi: Nüfus yapısını inceler.  Antropoloji: İnsan bilimidir.   Etnoloji: İnsan ırklarını inceleyen bilim dalıdır. Sosyoloji: Toplumu inceleyen bilim dalıdır.   Tarih: Coğrafi konum tarihi olayların ve ülkelerin gelişimini etkiler. Matematik: Coğrafi konumu hesaplarken, Dünya'nın eğimini ve boyutunu hesaplarken, yerel saat hesaplarken yardımcı olur. Ekonomi: Geçim ...

  Her bilim, çalışmalarını yaparken kendine özgü metot ve ilkelere göre hareket eder. Coğrafya bilimi de doğal çevreyi ve insan ilişkilerini incelerken 3 temel ilkeye göre hareket eder. Bunlar; nedensellik, karşılıklı ilgi(bağlılık), dağılış ilkeleridir. Nedensellik: Coğrafya bilimi bazı bilimlerde olduğu gibi olayların neden ve sonuçları üzerinde durur. Örneğin Mersin'de yetişen portakal, Sivas'ta yetişmez bunun sebebi Mersin'in kışları ılıman olması, Sivas'ta ise kışların çok sert geçmesi ve don olaylarının sık görülmesidir.   Coğrafi bir olayın anlatımında öncelikle şu soruların cevaplarının bulunması gerekir: Olay neden böyle olmuştur? Olay ne zaman böyle olmuştur? Ne gibi çözüm önerileri vardır? Bu olayın sonucunda neler ortaya çıkmıştır? Sorunlar karşısında çözüm önerileri neler olabilir? Olayı oluşturan etmenler hangileridir?  Karşılıklı İlgi(bağlılık): Coğrafya biliminin incelediği olaylar nedenleri ve sonuçları bakımından karmaşık olaylardır. ...

Vejetasyon:   Bitki coğrafyasıdır. Yeryüzündeki bitki örtüsünün dağılışını ve bu dağılışa etki eden etmenleri ve çevre ile olan ilişkileri inceleyen ve araştıran bir bilim dalıdır. Dünyamızda iklim relief toprak,  jeolojik   jeomorfolojiye göre bitki toplulukları yeryüzünde yayılmıştır. Misal olarak kuzeyden güneye doğru tundra zonu, iğne yapraklı zonu, karışık orman zonu, step zonu, çöl zonu, tropikal orman zonu şeklinde yayınlanmıştır.   Bitki örtüsü  erezyonu önler.  Türkiye'nin iç kısımlarındaki karasal iklim bölgelerinde olduğu gibi bitki örtüsünün tahrip edildiği yerlerde yoğun erozyon oluşur. Bu durumu engellemek için ağaçlandırma çalışması yapılır.      Botanik, Klimatoloji, Jeomorfoloji ve Pedoloji bitki coğrafyasının yardımcı bilimleridir.  Bitkilerle ilgili Botanikten, İklimle ilgili klimatolojiden destek alır. Pedoloji bitkilerin yetişme alanı olan toprağı inceleyen bilimdir. Bitki dağılışını etkileyen yükselti ve bakı gib...