COĞRAFYA KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ DEVAMI...

  Kartografya: Harita yapımını konu edinen, coğrafya bilimi ile işbirliği yapan sanat ve teknik dalına haritacılık denir.

    Temeli Antik Yunan’a kadar dayanır. Hipparkhos, konum belirleme ve arazi çizimleri yapabilmek için ilk meridyen ve paralel hesaplarını yapmaya başladı. Eratosthenes, Assuan meridyeninin bir derecelik yayının ölçümünü yaptı. Ptolemaios bilinen ilk haritayı çizdi. Ancak meridyen hesaplamalarını yanlış yapmıştı. Romalılar döneminde de yapılan haritacılık sadece Roma İmparatorluğu’nun sınırlarını belirlemekten öteye gidemedi.

  Ünlü Türk denizcisi Piri Reis, daha Amerika Kıtası keşfedilmeden önce bu kıtanın ve Atlas Okyanusu kıyılarının haritasını çizdi. 1500’lü yıllarda Mercator ve Ortelius adlı haritacılar yetişti. 17. Yüzyılda Sanson ve Delisle haritacılık tekniğinin gelişmesine katkıda bulundu. Bundan yüz yıl sonra matematik ve astronomiden faydalanan haritacılar doğru meridyen ve paralel hesaplamaları yaparak haritaları daha da geliştirdi. Coğrafi keşifler sayesinde haritalar değişti, yeni yerlerin çizimine başlandı. Günümüzde havadan ve uzaydan çekilen fotoğraflar yardımıyla çizilen haritalarda hata payı en aza indirilmiştir.

Haritanın Özellikleri

• Haritalar, bilgi teorisi açısından mekansal işaret sistemi özelliğindedir. 
• Objelerin mekansal ilişkileri hakkında bilgi aktarımı yaparlar.
• Ölçekli gösterimlerdir.
• Harita, haritası olduğu bölgenin grafik bir modelidir.

Harita ile bilgi iletimini etkileyen faktörler 

• Yeryüzünün küçültülmüş bir modeli olması.
• Bilgilerin doğruluğu.
• Kartografik işaret sistemi.
• Kullanıcının eğitim seviyesi.
• Güncellik.
• Bilinçli olarak yanlış bilgi aktarımı.
  

 Temel Ölçek: İşaret tablosunda verilen, harita üzerinde belli doğrultuda/doğrultularda geçerli olan ölçektir.

 Yerel Ölçek: Harita üzerinde kullanılan harita projeksiyonunun neden olduğu deformasyonlar nedeniyle oluşan, noktadan noktaya değişen ölçektir. 

  Harita Türleri: Karayolu, demiryolu, kanal, baraj, fay hattı haritaları özel haritalardır. Bunun yanında genel ve topoğrafya haritaları da kullanılır. Genel haritalar fiziki ve siyasi haritalardır. Yani yeryüzü şekilleri ve ülkelerin sınırlarını gösterir. Topoğrafya haritalarıysa yer altı yer üstü kaynakları, bölgelerin toprak ve kayaç yapısını gösteren haritalardır.

  Litoloji: Taş bilimidir. Taşların fiziksel, kimyasal ve dokusal özelliklerini inceleyen bilim dalıdır. Bir bölgedeki hakim kayaç ve tabaka yapısına verilen ad. Latince litos (kayaç) kelime kökünden gelir. 

  Petroloji, taşbilim ya da kayaçbilim, köken, bugünkü koşullar, ayrışma ve çürüme içinde olmak üzere kayaçların doğal tarihiyle uğraşan bilimdir.

  Kayaçların kimyasal bileşimini, dokusunu ve yapısını, bulundukları yerleri ve dağılımlarını, fizikokimyasal koşullar ve jeolojik süreçlerle bağlantılı olarak kökenlerini ve oluşumlarını inceleyen bilim dalı. Başlıca üç kayaç tipi olan korkayaçlar, başkalaşım kayaçları (metamorfik kayaçlar) ve tortul kayaçlar petrolojinin araştırma alanına girer. Deneysel petrolojide, laboratuvar koşullarında yapay olarak elde edilen kayaçlar üzerinde yürütülen araştırmalarla gerçek kayaç oluşum süreçleri belirlenmeye çalışılır. Petrografide ise, kayaçlardan alınan ince kesitler, tek düzlemde titreşen kutuplanmış ışıktan yararlanılarak incelenir. böylece kayaçlar sistematik biçimde sınıflandırılır.

Jeofizik: Fizik ilkelerini kullanarak yerküreyi, hidrosferi, atmosferi ve uzayı inceleyen bilim dalıdır.  Uygulamalı jeofiziğin konusu; yerkabuğunun üst kısımlarında bulunan, boyutları sınırlı ve derinliği az olan yeraltı yapılarını ve özel durumları incelemektir. Yeraltındaki antilelinalleri, senlelinalleri, fayları maden yataklarını ve sedimanların (tabakaların) altındaki temel kayacın engebelerini aramak, bu tür çalışmalara girer. Bu gibi aramaların çoğunun ekonomik bir maksadı vardır. Maden, petrol, su aramak ve inşaat mühendisliği ile ilgili problemlere çözüm aramak gibi.

  

Jeofizik mühendisliği: Petrol, maden ve benzeri doğal kaynakların aranması, araştırılması, bulunması, rezerv özelliklerinin saptanması, içme ve kullanma amaçlı yeraltı ve yerüstü suları, jeotermal enerji, çevre ve çevre sorunları ve arkeolojik amaçlı araştırmalar ile her türlü mühendislik yapılarının,yapı yeri ve güzergah seçimi, zemin ve temel etütleri, deprem, doğal afet ve benzeri konularında eğitim ve araştırma etkinliklerinin yürütüldüğü, fizik, matematik, bilgisayar, elektronik teknolojisine dayalı, dili matematik olan mühendislik dalıdır.

Jeofizik mühendisliğinin uzmanlığı: Yerkürenin incelenen bölümüne ve olayına göre ya da belirli fiziksel özelliklerinden yola çıkılarak, sismoloji (deprembilim), yer içi fiziği, hidroloji, deniz jeofiziği, jeomanyetizma, aeronomi, meteoroloji, atmosfer fiziği, volkanoloji, yer içi kimyası, fiziksel oşinografi, jeofizik bilimi ve jeofizik mühendisliği ile ilgili araştırmalarını ifade eder.